基本的な考え方
(Press ? for help, n and p for next and previous slide)
村田 昇
| 県名 | 年少人口比 | 老年人口比 | 婚姻率 | 離婚率 | 高校数/面積 | 交通事故 | 犯罪件数 | 食料費 | 住居費 | 貯蓄率 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 北海道 | 11.7 | 26.0 | 4.86 | 2.12 | 1.34 | 274.2 | 8.98 | 22.5 | 5.9 | 19.4 |
| 青森県 | 12.1 | 27.0 | 4.33 | 1.78 | 2.63 | 386.7 | 6.12 | 24.6 | 5.4 | 16.2 |
| 岩手県 | 12.4 | 27.9 | 4.32 | 1.52 | 2.19 | 261.6 | 4.83 | 24.7 | 7.1 | 19.1 |
| 宮城県 | 13.0 | 22.9 | 5.30 | 1.70 | 3.18 | 447.7 | 8.85 | 23.7 | 5.0 | 9.5 |
| 秋田県 | 11.1 | 30.7 | 3.78 | 1.41 | 1.85 | 266.2 | 4.12 | 22.9 | 7.9 | 15.2 |
| 山形県 | 12.6 | 28.3 | 4.24 | 1.46 | 2.24 | 614.9 | 5.54 | 22.2 | 6.0 | 5.1 |
| 福島県 | 12.9 | 26.1 | 4.73 | 1.64 | 2.65 | 498.9 | 8.13 | 22.7 | 5.7 | 25.1 |
| 茨城県 | 13.2 | 23.8 | 4.92 | 1.79 | 3.09 | 500.6 | 13.00 | 21.9 | 6.8 | 20.0 |
| 栃木県 | 13.2 | 23.2 | 5.13 | 1.85 | 2.68 | 404.3 | 11.53 | 20.4 | 6.9 | 17.4 |
| 群馬県 | 13.4 | 24.9 | 4.64 | 1.77 | 3.56 | 925.2 | 10.49 | 23.9 | 4.4 | 1.6 |
| 埼玉県 | 13.0 | 22.0 | 5.10 | 1.86 | 7.81 | 493.6 | 13.91 | 23.0 | 7.0 | 21.6 |
| 千葉県 | 12.8 | 23.2 | 5.19 | 1.86 | 5.24 | 370.2 | 13.36 | 26.2 | 5.2 | 8.9 |
| 東京都 | 11.3 | 21.3 | 6.75 | 1.91 | 31.03 | 358.5 | 14.13 | 25.1 | 7.7 | 18.0 |
| 神奈川県 | 13.0 | 21.5 | 5.68 | 1.85 | 16.09 | 408.6 | 9.46 | 24.5 | 7.4 | 15.9 |
| 新潟県 | 12.5 | 27.2 | 4.35 | 1.37 | 2.35 | 357.2 | 8.71 | 23.5 | 5.7 | 13.0 |
Figure 1: 県別の生活環境(教育・労働などに関連する項目)
Figure 2: 県別の生活環境(教育・労働などに関連する項目)
Figure 3: 県別の生活環境(教育・労働などに関連する項目)
Figure 4: 県別の生活環境の主成分分析
変数と特徴量の関係 (線形結合)
\begin{equation} z_k=a_{1k}x_{1}+\cdots+a_{pk}x_{p}\quad(k=1,\dotsc,d) \end{equation}
特徴量は定数倍の任意性があるので以下を仮定
\begin{equation} \|\boldsymbol{a}_k\|^2=\sum_{j=1}^pa_{jk}^2=1 \end{equation}
目的
主成分得点 \(z_{1},\dots,z_{d}\) が変数 \(x_{1},\dotsc,x_{p}\) の情報を効率よく反映するように主成分負荷量 \(\boldsymbol{a}_{1},\dotsc,\boldsymbol{a}_{d}\) を観測データから決定する
観測データ : \(n\) 個の \((x_{1},\dotsc,x_{p})\) の組
\begin{equation} \{(x_{i1},\dots,x_{ip})\}_{i=1}^n \end{equation}
データ \(\boldsymbol{x}_{i}\) の \(\boldsymbol{a}\) 方向成分の長さ
\begin{equation} \boldsymbol{a}^{\mathsf{T}}\boldsymbol{x}_{i} \quad\text{(スカラー)} \end{equation}
方向ベクトル \(\boldsymbol{a}\) をもつ直線上への点 \(\boldsymbol{x}_{i}\) の直交射影
\begin{equation} (\boldsymbol{a}^{\mathsf{T}}\boldsymbol{x}_{i})\,\boldsymbol{a} \quad\text{(スカラー \(\times\) ベクトル)} \end{equation}
Figure 5: 観測データの直交射影 (\(p=2,n=2\) の場合)
射影による特徴量の構成
ベクトル \(\boldsymbol{a}\) を うまく 選んで 観測データ \(\boldsymbol{x}_{1},\cdots,\boldsymbol{x}_{n}\) の情報を最も保持する1変量データ \(z_{1},\cdots,z_{n}\)を構成
\begin{equation} z_{1}=\boldsymbol{a}^{\mathsf{T}}\boldsymbol{x}_{1}, z_{2}=\boldsymbol{a}^{\mathsf{T}}\boldsymbol{x}_2, \dotsc, z_{n}=\boldsymbol{a}^{\mathsf{T}}\boldsymbol{x}_n \end{equation}
特徴量のばらつきの最大化
観測データの ばらつき を最も反映するベクトル \(\boldsymbol{a}\) を選択
\begin{equation} \arg\max_{\boldsymbol{a}} \sum_{i=1}^n(\boldsymbol{a}^{\mathsf{T}}\boldsymbol{x}_{i} -\boldsymbol{a}^{\mathsf{T}}\bar{\boldsymbol{x}})^2, \quad \bar{\boldsymbol{x}} = \frac{1}{n}\sum_{i=1}^n\boldsymbol{x}_{i}, \end{equation}
最適化問題
制約条件 \(\|\boldsymbol{a}\|=1\) の下で 以下の関数を最大化せよ
\begin{equation} f(\boldsymbol{a}) = \sum_{i=1}^n(\boldsymbol{a}^{\mathsf{T}}\boldsymbol{x}_{i} -\boldsymbol{a}^{\mathsf{T}}\bar{\boldsymbol{x}})^2 \end{equation}
中心化したデータ行列
\begin{equation} X = \begin{pmatrix} \boldsymbol{x}_{1}^{\mathsf{T}}-\bar{\boldsymbol{x}}^{\mathsf{T}} \\ \vdots \\ \boldsymbol{x}_{n}^{\mathsf{T}}-\bar{\boldsymbol{x}}^{\mathsf{T}} \end{pmatrix} = \begin{pmatrix} x_{11}-\bar{x}_{1} & \cdots & x_{1p}-\bar{x}_{p}\\ \vdots & & \vdots \\ x_{n1}-\bar{x}_{1} & \cdots & x_{np}-\bar{x}_{p} \end{pmatrix} \end{equation}
評価関数 \(f(\boldsymbol{a})\) は行列 \(X^{\mathsf{T}}X\) の二次形式
\begin{equation} f(\boldsymbol{a}) = \boldsymbol{a}^{\mathsf{T}}X^{\mathsf{T}}X\boldsymbol{a} \end{equation}
最適化問題
\begin{equation} \text{maximize}\quad f(\boldsymbol{a}) = \boldsymbol{a}^{\mathsf{T}}X^{\mathsf{T}}X\boldsymbol{a} \quad\text{s.t.}\quad \boldsymbol{a}^{\mathsf{T}}\boldsymbol{a}=1 \end{equation}
制約付き最適化なので未定係数法を用いればよい
\begin{equation} L(\boldsymbol{a},\lambda) =f(\boldsymbol{a})+\lambda(1-\boldsymbol{a}^{\mathsf{T}}\boldsymbol{a}) \end{equation}の鞍点
\begin{equation} \frac{\partial}{\partial\boldsymbol{a}}L(\boldsymbol{a},\lambda) =0 \end{equation}を求めればよいので
\begin{align} 2X^{\mathsf{T}}X\boldsymbol{a}-2\lambda\boldsymbol{a} &=0\\ X^{\mathsf{T}}X\boldsymbol{a} &=\lambda\boldsymbol{a} \quad\text{(固有値問題)} \end{align}
解の条件
\(f(\boldsymbol{a})\) の極大値を与える \(\boldsymbol{a}\) は \(X^{\mathsf{T}}X\) の固有ベクトルとなる
\begin{equation} X^{\mathsf{T}}X\boldsymbol{a} = \lambda\boldsymbol{a} \end{equation}
固有ベクトル\(\boldsymbol{a}\)に対する\(f(\boldsymbol{a})\) は行列 \(X^{\mathsf{T}}X\) の固有値
\begin{equation} f(\boldsymbol{a}) =\boldsymbol{a}^{\mathsf{T}}X^{\mathsf{T}}X\boldsymbol{a} =\boldsymbol{a}^{\mathsf{T}}\lambda\boldsymbol{a} =\lambda \end{equation}
第1主成分得点
\begin{equation} z_{i1} =a_{1}x_{i1}+\cdots+a_{p}x_{ip} =\boldsymbol{a}^{\mathsf{T}}\boldsymbol{x}_{i}, \quad(i=1,\dots,n) \end{equation}
固有値を重複を許して降順に並べる
\begin{equation} \lambda_{1}\geq\dotsb\geq\lambda_{p}\quad(\geq0) \end{equation}
固有値 \(\lambda_{k}\) に対する固有ベクトルを \(\boldsymbol{a}_{k}\)(長さ1)とする
\begin{equation} \|\boldsymbol{a}_{k}\|=1, \quad (k=1,\dotsc,p) \end{equation}
\(\boldsymbol{a}_{1},\dotsc,\boldsymbol{a}_{p}\) は 互いに直交 するようとることができる
\begin{equation} j\neq k \quad\Rightarrow\quad \boldsymbol{a}_{j}^{\mathsf{T}}\boldsymbol{a}_k=0 \end{equation}
行列 \(X^{\mathsf{T}}X\) (半正定値行列) のスペクトル分解
\begin{align} X^{\mathsf{T}}X &=\lambda_{1}\boldsymbol{a}_{1}\boldsymbol{a}_{1}^{\mathsf{T}}+ \lambda_{2}\boldsymbol{a}_{2}\boldsymbol{a}_{2}^{\mathsf{T}}+ \dotsb+\lambda_{p}\boldsymbol{a}_{p}\boldsymbol{a}_{p}^{\mathsf{T}}\\ &=\sum_{k=1}^{p}\lambda_{k}\boldsymbol{a}_{k}\boldsymbol{a}_{k}^{\mathsf{T}} \end{align}
第1主成分負荷量に関してデータが有する情報
\begin{equation} (\boldsymbol{a}_{1}^{\mathsf{T}}\boldsymbol{x}_{i})\,\boldsymbol{a}_{1} \quad(i=1,\dotsc,n) \end{equation}
第1主成分を取り除いた観測データ (分析対象)
\begin{equation} \tilde{\boldsymbol{x}}_{i} = \boldsymbol{x}_{i} -(\boldsymbol{a}_{1}^{\mathsf{T}}\boldsymbol{x}_{i})\,\boldsymbol{a}_{1} \quad(i=1,\dotsc,n) \end{equation}
最適化問題
制約条件 \(\|\boldsymbol{a}\|=1\) の下で 以下の関数を最大化せよ
\begin{equation} \tilde{f}(\boldsymbol{a}) = \sum_{i=1}^n(\boldsymbol{a}^{\mathsf{T}}\tilde{\boldsymbol{x}}_{i} -\boldsymbol{a}^{\mathsf{T}}\bar{\tilde{\boldsymbol{x}}})^2 \quad\text{ただし}\quad \bar{\tilde{\boldsymbol{x}}} = \frac{1}{n}\sum_{i=1}^n\tilde{\boldsymbol{x}}_{i} \end{equation}
中心化したデータ行列
\begin{equation} \tilde{X} = \begin{pmatrix} \tilde{\boldsymbol{x}}_{1}^{\mathsf{T}}-\bar{\tilde{\boldsymbol{x}}}^{\mathsf{T}} \\ \vdots \\ \tilde{\boldsymbol{x}}_{n}^{\mathsf{T}}-\bar{\tilde{\boldsymbol{x}}}^{\mathsf{T}} \end{pmatrix} = X-X\boldsymbol{a}_{1}\boldsymbol{a}_{1}^{\mathsf{T}} \end{equation}
Gram 行列
\begin{align} \tilde{X}^{\mathsf{T}}\tilde{X} &= (X-X\boldsymbol{a}_{1}\boldsymbol{a}_{1}^{\mathsf{T}})^{\mathsf{T}} (X-X\boldsymbol{a}_{1}\boldsymbol{a}_{1}^{\mathsf{T}})\\ &= X^{\mathsf{T}}X - X^{\mathsf{T}}X\boldsymbol{a}_{1}\boldsymbol{a}_{1}^{\mathsf{T}} - \boldsymbol{a}_{1}\boldsymbol{a}_{1}^{\mathsf{T}}X^{\mathsf{T}}X + \boldsymbol{a}_{1}\boldsymbol{a}_{1}^{\mathsf{T}}X^{\mathsf{T}}X \boldsymbol{a}_{1}\boldsymbol{a}_{1}^{\mathsf{T}}\\ &= X^{\mathsf{T}}X - \lambda_{1}\boldsymbol{a}_{1}\boldsymbol{a}_{1}^{\mathsf{T}} - \lambda_{1}\boldsymbol{a}_{1}\boldsymbol{a}_{1}^{\mathsf{T}} + \lambda_{1}\boldsymbol{a}_{1}\boldsymbol{a}_{1}^{\mathsf{T}} \boldsymbol{a}_{1}\boldsymbol{a}_{1}^{\mathsf{T}}\\ &= X^{\mathsf{T}}X - \lambda_{1}\boldsymbol{a}_{1}\boldsymbol{a}_{1}^{\mathsf{T}}\\ &= \sum_{k=2}^{p}\lambda_{k}\boldsymbol{a}_{k}\boldsymbol{a}_{k}^{\mathsf{T}} \end{align}
Gram 行列 \(\tilde{X}^{\mathsf{T}}\tilde{X}\) の固有ベクトル \(\boldsymbol{a}_{1}\) の固有値は 0
\begin{equation} \tilde{X}^{\mathsf{T}}\tilde{X}\boldsymbol{a}_{1} = 0 \end{equation}